Het tempelvisioen verklaard
Stedenbouwkundige en theoloog Konstantin (Konnie) Stijkel promoveerde onlangs aan de Protestantse Theologische Universiteit Kampen op het tempelvisioen van Ezechiël. Hoezo achter de geraniums na je pensioen? Konnie is 76 jaar!
Het proefschrift dat Konstantin Stijkel de doctorstitel verschaft, kreeg de fraaie titel Visualising the Vision – A study of the plan of Ezekiel’s temple mee.
Stedenbouwkundige benadering
Tot zijn pensionering in 2007 werkte dr. Stijkel als stedenbouwkundige bij de gemeente Almelo. Het was voor hem dan ook relatief eenvoudig om tekeningen te maken aan de hand van de maten die de profeet doorgeeft in zijn tempelvisioen (Ezechiël 40-48). Stijkel nam veel voorbeelden op in zijn proefschrift. “Ik heb het tempelvisioen van Ezechiël vanuit een stedenbouwkundig oogpunt benaderd. Het bijbelboek Ezechiël had altijd al mijn speciale interesse vanwege de bouwkundige aspecten. Bijzonder in het tempelvisioen is dat er vrijwel geen hoogtematen zijn aangeven, in tegenstelling tot de tabernakel en de tempel van koning Salomo, waar tot in detail driedimensionaal lengte, breedte en hoogte zijn aangegeven. Klassieke theologen zien het visioen als blauwdruk voor een nieuwe tempel. Moderne theologen lezen Ezechiël vooral symbolisch. Ik neem een tussenpositie in. Ezechiëls tempelvisioen is niet bedoeld als een bouwplan, want Ezechiël kreeg niet de opdracht om te bouwen. Ook kan het visioen niet louter symbolisch verklaard worden, want het laat zich lezen als de finale van Israëls geschiedenis. Ik heb lang gezocht naar een verklaring voor het feit dat het bouwplan voornamelijk tweedimensionaal is. Op mijn zoektocht heb ik als het ware over Ezechiëls schouder meegekeken. En bouwend op de tekst van de Bijbel en mijn persoonlijk geloof heb ik ook wetenschappelijk gefundeerde antwoorden gevonden.”
Douche
Onder de douche kwam het ’eureka-moment’. ”Ik ontdekte dat het helemaal niet gaat om een concreet bouwplan, maar om een ontwerp waarin de heiligheid van God wordt belichaamd. Er is een enorme tegenstelling tussen wat heilig en wat niet heilig is. Dát is de kern van het tempelvisioen. Aan Gods heiligheid wordt in perfecte maten en verhoudingen uitdrukking gegeven aan een strikte scheiding tussen heilig en onheilig. De muren rond het tempelcomplex zijn dan ook geen gewone verdedigingsmuren, zoals ze in die tijd gewend waren te bouwen. Deze massieve muren benadrukken de scheiding tussen Gods heiligheid binnen de muren en wat niet heilig is daarbuiten. In mijn proefschrift heb ik Ezechiëls tempel vergeleken met zijn voorlopers in Israël en het antieke Nabije Oosten en daarna alles met veel illustraties in beeld gebracht.”
Uitdaging
Waar komt Stijkels belangstelling voor dit visioen vandaan, afgezien van de bouwkundige aspecten? “Mijn belangstelling voor het visioen komt voort uit mijn liefde voor Gods oude volk Israël. Een bezoek aan Auschwitz wakkerde die belangstelling verder aan. Ook heb ik in Jeruzalem een paar keer de Klaagmuur bezocht. De kolossale bouwwerken rondom de tempelberg fascineerden me enorm. De geschiedenis van het Joodse volk en hun tempel vormden voor mij de uitdaging tot deze uitvoerige studie.”
Holocaust
In Ezechiël 37 lezen we over het dal met dorre doodsbeenderen, waar de profeet omheen moet lopen. Deze beenderen die tot nieuw leven komen symboliseren de herrijzenis van Israël. Na de herrijzenis van het volk zal het ook weer herenigd worden en naar zijn land worden teruggebracht. Om de samenvoeging van Israël en Juda te symboliseren, krijgt Ezechiël de opdracht twee stukken hout tegen elkaar houden. Stijkel: “In onze tijd zien we gebeuren wat Ezechiël 2600 jaar geleden zag. Vanuit de hele wereld keren de Joden terug naar Israël. Dat gegeven boeit me mateloos. Er zijn duidelijke parallellen tussen Ezechiël 37 en de Holocaust. We zien ook dat God omwille van Zijn Naam trouw blijft aan zijn beloften, omdat Hij zich op een bijzondere manier aan dit volk heeft verbonden. Zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament wordt het Joodse volk een hoopvolle toekomst beloofd, waarmee overigens meteen de vervangingsleer teniet wordt gedaan.”
Hoop
Stijkel put ook persoonlijk veel hoop uit het bijbelboek Ezechiël. “God is de God van trouw voor joden en christenen. Ezechiël raakt me.” Voor Konnie gaat dat heel diep. Zijn jeugd verliep zeer problematisch. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werd hij geboren in Berlijn als kind van een Nederlandse moeder en een Duitse soldaat. Zijn biologische vader heft hij echter nooit gekend. Na de oorlog vertrok zijn moeder naar Nederland. Konnie kwam terecht in een Oost-Duits pleeggezin en verhuisde als zesjarige naar zijn getraumatiseerde moeder in Nederland, waar hij te maken kreeg met vernedering en mishandeling. Na een periode in een jongenstehuis werd Stijkel opgevangen in een pleeggezin in Hoogeveen. Hij trouwde en kreeg twee dochters. Op latere leeftijd ging hij theologie studeren. Aan zijn promotieonderzoek werkte hij tien jaar. Op 18 juni verdedigde hij zijn proefschrift online.
In januari volgend jaar geeft dr. K. Stijkel een lezing over zijn proefschift in de gemeente De Bron in Almelo. Ook andere kerken kunnen hem benaderen voor een spreekbeurt.
Dit is een van de artikelen uit de speciale Inspiratiekrant voor de Startzondag.